Ketahui jenis MCB 3 phase untuk sistem elektrik industri dan cara pilih sesuai beban. Panduan lengkap untuk elak risiko dan tingkatkan keselamatan.
Listrik.my – MCB 3 phase atau pemutus litar miniatur tiga fasa bukan sekadar alat perlindungan. Ia ibarat sistem ‘refleks keselamatan’ bagi sesebuah sistem elektrik berskala besar.
Dalam persekitaran industri atau komersial, bila beban terlalu tinggi atau berlaku litar pintas, MCB-lah yang akan ‘bertindak balas’ secara automatik untuk menyelamatkan peralatan, kabel, bahkan nyawa.
Di Malaysia, sistem 3 fasa banyak digunakan dalam bangunan pejabat, kilang, dan bangunan awam.
Namun, tidak semua pengguna benar-benar faham jenis MCB 3 phase yang sesuai, apatah lagi bagaimana ia berfungsi atau risiko yang boleh berlaku sekiranya salah pilih.
Artikel ini akan membawa anda menyelami selok-belok MCB 3 fasa dari asas hingga peringkat lanjutan, termasuk kesilapan yang sering berlaku di lapangan.
Apa Itu MCB 3 Fasa dan Kenapa Ia Penting?
MCB 3 fasa ialah alat automatik yang akan ‘trip’ (memutuskan sambungan elektrik) apabila dikesan arus melebihi nilai ditetapkan.
Sistem tiga fasa ini mempunyai tiga kutub (pole), yang bertindak serentak bagi memastikan kestabilan beban dan keselamatan menyeluruh.
Bayangkan anda memandu kereta di lebuh raya—MCB berfungsi seperti brek kecemasan automatik. Jika ada halangan secara tiba-tiba (seperti arus tinggi atau litar pintas), ia akan ‘brek’ untuk mengelakkan kemalangan lebih besar.
Dalam sistem elektrik, ini bermaksud elak terbakar, kerosakan motor, atau gangguan operasi.
Kelebihan sistem 3 fasa berbanding satu fasa:
- Mampu membawa lebih banyak kuasa secara efisien
- Lebih stabil untuk beban induktif seperti motor dan pam
- Sesuai untuk sambungan elektrik skala besar seperti kilang
Bagaimana MCB 3 Fasa Berfungsi Dalam Sistem Tiga Fasa?
Untuk memahami dengan mudah, bayangkan sistem 3 fasa seperti tiga laluan trafik. Setiap laluan (fasa) membawa sebahagian arus, dan MCB 3 fasa akan memantau ketiga-tiganya secara serentak. Jika salah satu ‘laluan’ ada masalah, seluruh sistem akan dihentikan bagi mengelakkan kesan domino pada peralatan lain.
Komponen asas dalam MCB 3 fasa termasuk:
- Thermal Trip Unit: Menggunakan bimetal untuk mengesan arus berlebihan dalam tempoh lama.
- Magnetic Trip Unit: Mengaktifkan pemutusan segera jika ada lonjakan arus secara mendadak.
- Arc Chute: Mengendalikan arka elektrik semasa pemutusan, bagi mengelakkan letupan kecil.
- Operating Mechanism: Memastikan ketiga-tiga kutub terputus serentak.
Tanpa mekanisme ini, arus berlebihan boleh ‘membakar’ kabel, merosakkan motor atau lebih buruk lagi—mencetuskan kebakaran.
Jenis-Jenis MCB 3 Phase Mengikut Keperluan Aplikasi
Tidak semua MCB 3 fasa sesuai digunakan di mana-mana. Berikut ialah jenis berdasarkan aplikasi:
- MCB 3 Phase untuk Pejabat & Kedai Kecil
- Kapasiti: 10A–40A
- Jenis curve: B atau C
- Sesuai untuk pencahayaan dan pendingin hawa kecil
- MCB 3 Phase untuk Bengkel & Restoran Besar
- Kapasiti: 63A–100A
- Jenis curve: C
- Sesuai untuk peralatan dapur industri, pam, pemanas
- MCB 3 Phase untuk Kilang & Loji Industri
- Kapasiti: 125A–250A atau lebih
- Jenis curve: D
- Untuk mesin berat, conveyor, motor aruhan besar
Setiap aplikasi memerlukan pemilihan berdasarkan nilai arus, voltan dan jenis beban.
3 Kategori Utama MCB 3 Fasa Berdasarkan Tripping Curve
Jenis ini menentukan kepekaan MCB terhadap lonjakan arus.
| Jenis | Julat Tripping | Digunakan Untuk |
|---|---|---|
| Curve B | 3–5 kali arus nominal | Lampu, pemanas, soket biasa |
| Curve C | 5–10 kali arus nominal | Motor kecil, pemampat, pam |
| Curve D | 10–20 kali arus nominal | Mesin dengan lonjakan arus besar |
MCB jenis D sangat penting dalam sistem industri di mana arus permulaan motor boleh melebihi 6–8 kali arus biasa.
Spesifikasi Penting Sebelum Beli MCB 3 Phase
Memahami label MCB sangat penting untuk elak kesilapan.
Spesifikasi yang perlu diperiksa:
- Rated Current (In): Nilai arus maksimum (contoh: 40A)
- Breaking Capacity: Nilai maksimum arus litar pintas yang boleh diputus (6kA, 10kA atau lebih)
- Voltage Rating: Biasanya 400/415V AC
- Frequency: 50/60Hz
- Standard: IEC 60898-1 / MS IEC 60947-2
Jika anda beli dari kedai elektrik atau secara online, pastikan ada cop SIRIM atau IEC untuk elakkan produk tiruan. Anda boleh semak kod MCB dalam datasheet rasmi dari pengeluar seperti Schneider atau ABB.
Panduan Memilih MCB 3 Fasa Berdasarkan Situasi
Sebelum beli, jawab dulu beberapa soalan:
- Adakah sistem elektrik anda menggunakan peralatan induktif?
- Adakah anda pernah alami trip kerap walaupun tiada beban tinggi?
- Berapakah arus nominal setiap fasa?
- Adakah panel agihan (DB) cukup ruang untuk saiz MCB baharu?
Formula asas (anggaran arus):
Arus (A) = Kuasa (W) ÷ (√3 × Voltan × Faktor Kuasa)
Contoh: Jika kuasa mesin 15kW dan voltan 415V dengan faktor kuasa 0.9, arusnya adalah sekitar 24A.
Senarai Jenama MCB 3 Fasa Yang Terbukti Berkualiti
Pasaran Malaysia menawarkan pelbagai jenama dengan tahap kebolehpercayaan yang berbeza.
| Jenama | Model | Harga (RM) | Kelebihan |
|---|---|---|---|
| Schneider Electric | Acti9 iC60N | 80–200 | Modular, mudah didapati, pilihan tripping curve |
| ABB | S203P | 90–250 | Kekuatan breaking tinggi, tahan lama |
| Siemens | 5SY | 85–300 | Kualiti Jerman, rekabentuk mesra panel |
| Fuji Electric | BW32EAG | 120–350 | Sesuai untuk kilang dan pam air besar |
Untuk rujukan lanjut, semak katalog rasmi di Schneider Electric Malaysia.
Kaedah Pemasangan MCB 3 Phase Secara Selamat
Pemasangan MCB bukan semata-mata sambung wayar. Ia mesti ikut tatacara Suruhanjaya Tenaga (ST).
Langkah pemasangan asas:
- Matikan bekalan elektrik utama (Main Switch).
- Tandakan sambungan L1, L2 dan L3 dengan label.
- Pasang MCB ke rel DIN dalam DB dengan kedudukan betul.
- Sambung kabel sumber dan beban dengan skru yang diketatkan mengikut tork.
- Uji dengan multimeter dan lakukan simulasi trip.
Isu yang sering berlaku: sambungan tidak kemas, terminal longgar, atau salah jenis cable lug.
5 Kesilapan Umum Dalam Penggunaan MCB 3 Phase
- Guna jenis B untuk motor
Curve B terlalu sensitif dan akan trip setiap kali motor dihidupkan. - Overrating arus MCB
Guna MCB 100A untuk beban 40A boleh sebabkan kabel terlalu panas sebelum trip berlaku. - Tiada kajian kapasiti DB
DB mungkin tidak sokong MCB saiz besar tanpa naik taraf kabel. - Pilih jenama murah tanpa pensijilan
Risiko produk palsu dan tidak mematuhi piawaian keselamatan. - Mengganti MCB sendiri tanpa pemeriksaan beban
Tanpa alat uji beban sebenar, anda mungkin memasang MCB yang salah.
💬 Soalan Lazim (FAQ) Seputar Jenis MCB 3 Phase
Adakah MCB 3 phase boleh digunakan untuk sistem satu fasa?
- Boleh digunakan tetapi tidak efisien. Lebih baik guna MCB satu fasa untuk aplikasi satu fasa.
Apa beza antara MCB dan MCCB?
- MCB untuk arus kecil (hingga 125A), MCCB sesuai untuk arus lebih tinggi dan ada lebih banyak tetapan.
Bagaimana tahu MCB sudah rosak?
- MCB sukar reset, ada bau terbakar, atau tidak trip walaupun berlaku litar pintas.
Perlu guna Earth Leakage Circuit Breaker (ELCB) bersama MCB?
- Ya, untuk perlindungan kebocoran arus ke bumi dan elak renjatan elektrik.
Adakah semua MCB perlu diperiksa secara berkala?
- Ya, disarankan ujian setiap 6–12 bulan oleh juruelektrik bertauliah.
Sama ada anda seorang pemilik premis perniagaan atau juruteknik elektrik, memahami jenis MCB 3 phase yang betul sangat penting untuk sistem anda berfungsi dengan selamat dan stabil.
Salah pilih MCB bukan sahaja menyebabkan kos kerosakan meningkat, malah boleh menghentikan operasi harian. Ambil masa untuk fahami spesifikasi, jenis tripping, dan aplikasi yang sesuai sebelum membeli.
Dengan pemilihan yang betul, anda bukan sahaja menjimatkan masa dan wang, tetapi juga melindungi nyawa, peralatan dan reputasi perniagaan anda daripada risiko yang tidak perlu.